2020’nin Ekonomik Çılgınlığını Anlamamızı Sağlayacak 8 Tarihsel Olay

Nathaniel Whittemore’un podcast’i “The Breakdown”, 2020 çılgınlığını daha iyi anlamamızı sağlayacak 8 tarihi olayı inceledi.

Michael Batnik’in “All Wrapped In One” filminden esinlenen bu bölüm, hayatımızın en kaotik yıllarından birini anlamamıza yardımcı olabilecek sekiz anı inceliyor. Öncelikle bu anların neler olduğuna bakalım, daha sonra da kısa özetlerle bu olayları tanıyalım.

• Yaldızlı Çağ’ın gelir eşitsizliği
• 1896 seçimi
• 1918 salgını
• 1929 ekonomisi
• 1960’ların sosyal hareketleri
• 1987 borsası
• 1999 spekülasyonu
• 2006 konut piyasası

Yaldızlı Çağın Gelir Eşitsizliği

Yaldızlı Çağ, ABD’de 19. yüzyılın sonlarında, 1870’lerden 1900’lere kadar olan bir dönemdi. Yaldızlı Çağ, özellikle Kuzey Amerika Birleşik Devletleri ve Batı Amerika Birleşik Devletleri’ndeki hızlı ekonomik büyüme dönemini anlatmaktadır. Amerika’daki ücretler, özellikle vasıflı işçiler için Avrupa’dakilerden çok daha hızlı bir biçimde artarken, bu dönemde bölge milyonlarca Avrupalı göçmenin akınına uğradı. Yaldızlı Çağ aynı zamanda bir yoksulluk ve eşitsizlik dönemiydi.

1896 Seçimi

1896 ABD başkanlık seçimleri William McKinley ve William Jennings Bryan arasında gerçekleşti. Bu seçim ekonomik depresyon sırasında gerçekleşti. 1873 yılından 1896 yılına kadar devam eden kriz, kapitalizmin ilk genel krizi olarak kabul edilmektedir. Bu dönem o zamanın yazarları tarafından “Büyük Depresyon” olarak adlandırılmaktadır. Bu krizin en önemli özelliği ürün fiyatlarındaki inatçı deflasyondan kaynaklanan kârlılık sorunu ve olumsuz yatırım şartlarıdır.

1918 Salgını

İspanyol gribi ya da İspanyol nezlesi olarak bilinen salgın 1918 – 1920 yılları arasında H1N1 virüsünün bir alt türünün yol açtığı ölümcül bir grip salgınıdır. İspanyol gribi, 500 milyondan fazla insana bulaşması sonucu 18 ay içinde 50 milyon kişinin ölümüne sebep olmuştur. Nathaniel Whittemore, podcast’te böyle şeylerin bizi çok kısa bir süre içerisinde dizlerimizin üzerine çökerteceğini bilmediğimize vurgu yaptı. 1918 yılında yaşanan salgın sıklıkla yeni tip koronavirüs (Covid-19) salgını ile kıyaslanıyor. Henüz pandemi süreci bitmediği için bu konuda temel istatistiki verilerle net bir kıyaslama yapmamız mümkün olmasa da durumun benzerliği, 2020 yılında yaşadığımız olumsuz şeyleri algılamamız için ideal.

1929 Ekonomisi

1929 yılı ekonomisi “Büyük Buhran” adı verilen bir ekonomik kriz yaşamıştır. 1929’dan 1939’a kadar süren borsa çöküşünden sonra sanayileşmiş dünya tarihindeki en kötü ekonomik kriz olarak kabul edilmektedir. Bilindiği üzere yeni tip koronavirüs (Covid-19) salgının yarattığı ya da yaratmaya devam ettiği kriz ortamı büyük buhranla kıyaslanmaktadır.

1960’ların Sosyal Hareketleri

1960’lı yıllarla beraber siyasal ve toplumsal alanda bir dönüşüm yaşanmaya başlanmıştır. Hiyerarşik ve merkezi örgütlenmeleri temel alan toplumsal hareketler artık yerini daha esnek hareketlere bırakmıştır. O zamanın toplumsal ve sosyal hareketleri 2020 yılında daha da ciddiye binen Black Lives Matter hareketleriyle ilişkilendirilmektedir. Bu nedenle 60’lı yılların bu hareketleri 2020 yılını daha iyi anlamamızı sağlayacak anektodlar içermektedir.

1987 Borsa Çöküşü

1987’deki borsa çöküşü, Ekim 1987’nin sonlarında birkaç gün içinde ABD hisse senedi fiyatlarında meydana gelen hızlı ve şiddetli bir düşüş oldu. Kaza ABD’de ortaya çıkarken, olay dünyadaki diğer tüm büyük borsaları etkiledi. Kara Pazartesi (Black Monday) olarak bilinen olay, büyük bir krize yol açmıştır. 2020 Mart ayında yaşanan “Kara Perşembe” olayı 1987 borsa çöküşüne benzetilmektedir. 12 Mart’ta Bitcoin (BTC) ve diğer kripto para birimlerinin de sert düşüşler görmesine neden olan Kara Perşembe New York borsasının 1987 yılından bu yana yaşadığı en büyük kayıplara sahne oldu.

1999 Spekülasyonu

1999 Mart ayında birkaç milyar dolarlık anlaşmalarla ilgili spekülasyon, pazartesi günü Avrupa piyasalarına hakim oldu ve sabah ortasına kadar borsaların yükselmesini sağladı. Anlaşma, bir gecede Asya pazarlarının zayıf performansının ve Sırbistan ve Kosova’da tırmanan krizin etkisini ortadan kaldırdı.

2006 Konut Piyasası

Amerika Birleşik Devletleri (ABD) konut balonu, ABD eyaletlerinin yarısından fazlasını etkileyen bir emlak balonuydu. Mortgage krizinin itici gücü buydu. Konut fiyatları 2006’nın başlarında zirve yaptı, 2006 ve 2007’de düşmeye başladı ve 2012’de yeni düşük seviyelere ulaştı. 30 Aralık 2008’de Case-Shiller konut fiyat endeksi tarihindeki en büyük fiyat düşüşünü bildirdi. Konut balonunun patlamasından kaynaklanan kredi krizi, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Büyük Durgunluğun önemli bir nedenidir. Günümüzde de 2020 yılında yaşanan konut fiyatı artışları bu dönemde yaşananlarla kıyaslanmaktadır.

Tarihte yaşanan çok önemli ekonomik, siyasi ve toplumsal gelişmeler, 2020 yılında yaşadığımız birçok olayla örtüşüyor. Kısacası 2020 için Nathaniel Whittemore’un da dediği gibi “çılgınlık” ifadesini kullanmamız hiç de yanlış olmayacak. Tüm bu bilgiler ışığında tarih tekerrürden ibarettir de diyebiliriz.