Piyasa yükselişteyken ister memecoin isterse de oldukça “sağlam” gözüken yapay zeka projesi fark etmez, önüne çıkan fırsatları tepmek istemeyen kripto yatırımcıları alım satım yapmaktan kendini alıkoyamıyor. Kâr fırsatlarını kaçıran bazıları bir dahaki alımında ölçüyü aşarken, piyasadaki volatilitede ters köşede kalan bazılarıysa yazdıkları zararı telafi etmek için canhıraş alım satıma yöneliyor.
Kriptoyla yatıp kalkanların, piyasadaki alım fırsatlarını kaçırmak istemeyenlerin içine düştüğü bir girdap: Kripto para trade bağımlılığı. Tıpkı hisse senedi piyasalarında olduğu gibi alım satım yapmadan duramadan yatırımcı kitlesi kripto sektöründe de var. Üstelik burası geleneksel tarafın aksine 7/24 işleyen bir piyasa.
Cointelegraph Magazine’de yayımlanan makale, uzman görüşleri eşliğinde kripto trade bağımlılığına ışık tutuyor. İskoçya’daki Castle Craig Rehab’ta kıdemli uzman terapist Tony Marini ve New York merkezli özel muayenehane Family Addiction Specialist’in kurucu ortağı Aaron Sternlicht’le bir araya gelen Cointelegraph Magazine, konu hakkında merak edilenleri mercek altına alıyor.
Kripto para trade (alım satım) bağımlılığı nedir?
Uzman Aaron Sternlicht kripto para trade bağımlılığını şöyle tanımlıyor: “Mali kayıp, ilişkilerin bozulması, kariyer sorunları, ruh sağlığı sorunları ve benzeri diğer olumsuz sonuçlar gibi kişisel ve/veya mesleki alanlarda olumsuz sonuçlara rağmen kripto paralara yatırım ya da alım satımını yapma davranışına girmekte ısrarcı veya tekrarlayan patolojik bir zorlama ve takıntı.”
Sternlicht, bağımlılık yapıcı davranışın token alıp satmanın çok ötesine geçtiğine inanıyor. Sternlicht’e göre bir yatırımcı, zamanını tamamen grafik analizine, piyasa araştırmasına, veri incelemesine ya da temel analize harcadığında bu, bir soruna dönüşebilir.
Her şey nörotransmitterlerle ilgili
İnsan vücudunun, sinir sisteminin sinir hücreleri arasında mesaj iletmek için kullandığı dopamin adlı bir nörotransmitter ürettiğini hatırlatan Sternlicht, kripto paranın fiyatı yükseldiğinde ve bir kişi başarılı bir trade yaptığında, dopamin salgılandığını ve bunun da haz duygusu yarattığını söylüyor.
Sternlicht, “Kripto para biriminin oynaklığı ve 7/24 alınıp satılabilmesi, aşırı ve düzenli dopamin artışına neden olabilir ve bu, hisse senedi gibi diğer varlıkların alım satımından çok daha bağımlılık yapıcı hale getirebilir” diye konuşuyor.
Kriptonun dopamin etkisi
Sternlicht, seks, uyuşturucu, video oyunları ve sosyal medya gibi aşırı miktarda dopamin salgılayan bazı uyarıcıların bağımlılık yapma olasılığının daha yüksek olduğunu söylüyor. Piyasadaki fiyat dalgalanmaları sonucunda başarıya ulaşan kripto para alım satımlarının bu kategoriye girdiğine inanıyor.
Öte yandan Sterlicht, harika bir yemek yemek ya da güzel bir gün batımı izlemek gibi diğer doğal zevklerin zamanla daha az uyarıcı ve daha az çekici hale gelebileceğini söylüyor: “Beynin doğal eğilimi hazzı aramak olduğu için birey, eskiden keyifli bulduğu diğer yaşam deneyimlerine ilgisini kaybederken, tercih ettiği uyaranlarla meşgul olur.”
Birleşik Krallık Sağlık Güvenlik Ajansı yaklaşık 2,2 milyon yetişkinin kumar sorunuyla boğuştuğunu ya da bağımlılık riski altında olduğunu tahmin ediyor. Sternlicht’in yanı sıra uzman terapist Tony Marini de kripto para bağımlılığının kumar bağımlığına çok benzediği ve tedavisinin de bu şekilde edildiği konusunda hemfikir.
Birleşik Krallık’ta kripto para benimsenmesinin yüzde 33’e yükseldiğini belirten Marini, bağımlılıktan kurtulmak isteyen birçok kripto yatırımcısının kliniğine geldiğini söylüyor: “Kapıdan içeri giren ve gerçekten kripto paralara ilgi duyan insanların sayısının giderek arttığını fark ediyordum.”
Marini, kripto piyasasındaki aşırı volatilitenin insanları kumardan çok daha hızlı içine çektiğine inanıyor. “Sürekli fiyatlara bakıyorlardı çünkü sürekli dalgalanıyordu. Ve şu anda 20 binden farklı kripto parayı değerlendirmek ve bunları medyada takip etmek için çok fazla zaman harcıyorlar. Bu, hayatlarında bir sorun haline geliyor” diyor Marini.
Kimler risk altında?
Terapist Sternlicht ise kripto para bağımlılığında, geçmişte başka bağımlılıklarla boğuşanların veya sorunlu kumar deneyimleri olanların daha duyarlı olduğuna inanıyor. Ailede bağımlılık öyküsü, altta yatan ruh sağlığı sorunları veya dürtüsellik gibi kişilik özelliklerinin trader’larda bağımlılık davranışını tetikleyebileceğini söylüyor.
Sternlicht’in deneyimlerine göre, kripto yatırımcıları genellikle iyi eğitimli ve mali açıdan bilgili kişiler. Piyasada bir üstünlükleri olduğunu ve başkalarının bilmediği bir şeyi bildiklerini düşünüyorlar. “Örneğin, belirli bir projenin temellerini araştırmak için fazlasıyla zaman harcayabilirler ya da grafikleri, makroekonomiyi, piyasa duyarlılığını ve diğer spekülatif önlemleri analiz etme konusunda oldukça yetenekli olabilirler. Bu, ‘kontrol yanılsaması’ olarak bilinen şeydir” diye konuşuyor Sternlicht.
2014 yılında Universidad de Deusto ve University College London’daki araştırmacıların yaptığı bir çalışmada “kontrol yanılsamasının, davranışlarımızın kontrol edilemeyen sonuçlar üzerindeki etkisini abartmaktan ibaret olduğu” vurgulanıyor. Sternlicht, söz konusu yanılsama sonucu oluşan yanlış güvenlik hissinin yatırımcıları daha fazla risk almaya ve daha sık işlem yapmaya teşvik edebildiğini söylüyor.
Bağımlı olduğunuzu nasıl anlarsınız?
Sternlicht’e göre, dikkat edilmesi gereken bazı sinyaller arasında trade yapılmadığı zamanlarda bile kripto hakkında düşünmek, bununla ilişkili suçluluk ve utanç duygusu duymak ve kaybedilenleri sevdiklerinizden gizlemek yer alıyor. Trade yapmak için yalan söylemek, çalmak, bir şeyler satmak ya da borç almanın da tehlike işaretleri olduğunu söylüyor Sternlicht.
Bağımlılığın diğer belirtileri arasında yaşam giderleri için ayrılan parayı kriptoya harcamak, ilişkiler ve kariyer fırsatları yerine trade’e öncelik vermek, konsantrasyon güçlüğü, kripto dışı faaliyetlere ilgi kaybı ve trade uğraşı nedeniyle uyuma güçlüğü sayılabilir.
Kripto para bağımlılığında nelere dikkat edilmeli? Nasıl tedavi edilir?
Ayakta tedavi yardımı arayanlar için Sternlicht, tedaviyi her müşterinin ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde uyarlanmasını savunuyor. Ekibi tarafından yapılan derinlemesine bir değerlendirmenin ardından terapi, koçluk, psikiyatri, aile/çift danışmanlığı, finansal gözetim, uyku-egzersiz-beslenme takibi ve günlük kontrolleri içeren tedaviler yürütülüyor. Sternlicht ayrıca farkındalık yaratmak adına bütünsel terapileri de destekliyor.
Finansal gözetim, Sternlicht’in savunduğu bir diğer tedavi yöntemi: “Kripto para bağımlılığı olan tüm müşterilerimizle, banka hesaplarının yanı sıra hala aktiflerse borsalar da dahil olmak üzere varlıklarının finansal gözeten sistemlerin faydalı olduğunu düşünüyoruz. Dijital cüzdanlar da hesaba katılıyor” diyor Sternlicht.
Sternlicht, varlıkların denetlenmesinin (ve hatta bazen bu varlıkların kontrolünün geçici olarak müşteriden alınmasının) bireyin hesap verebilir hale gelmesine ve iyileşmeye odaklanmasına yardımcı olabileceğine inanıyor. Sternlicht’e göre söz konusu finansal gözetim, güvenilir bir arkadaş veya aile üyesi, bir finans uzmanı tarafından gerçekleştirilebilir.
Kripto bağımlılık tedavisinde seanslar arasında uyku, beslenme, egzersiz ve dijital kullanımı da takip ediliyor. Sternlicht, “İyileşme, çeşitli parçalardan oluşan bir yapboz gibidir ve ne kadar çok parça bir araya getirilirse, bireyin gelişen ve başarılı bir hayat yaşama şansı o kadar artar” diyor.
Bu makale yatırım tavsiyesi veya önerisi içermemektedir. Her yatırım ve alım satım hareketi risk içerir ve okuyucular karar verirken kendi araştırmalarını yapmalıdır.
