Kripto Opsiyon Piyasası Nedir?

Kripto opsiyon piyasası, kullanıcıya sunduğu sözleşmeler sayesinde gerçek anlamda satın alma işlemi gerçekleştirmeden her kripto para birimi ile işlem yapma imkânı sunar. Opsiyon sözleşmesi yatırımcıya, varlıkların belirlenmiş bir tarihte veya daha önce belirli bir fiyattan alma veya satma hakkı tanır.

Kripto Opsiyon Piyasası Nedir?

Opsiyon piyasası kriptoda yatırımcıların dezavantajlarını azaltmaları ve piyasadaki yüksek fiyat oynaklığına karşı koruma sağlamaları için faydalı yollar içerir. Sözleşmeye dayalı olarak gerçekleşen opsiyon piyasası yatırımcıya, dayanak varlığı belirlenmiş bir tarihte veya daha önce, belirli bir fiyattan alma veya satma hakkı tanır.

Öte yandan kripto opsiyon sözleşmesi alındığında veya satıldığında, kripto para birimine gerçek anlamda sahip olunmaz. Bu sayede opsiyon sözleşmeleri, gerçek anlamda satın alma işlemi gerçekleştirmeden hemen her kripto para ile işlem yapmayı sağlar.

Opsiyon sözleşmelerinde, işlemler için vade sonu ve opsiyon süresi dolmadan önce varlığın satın alınabileceği veya satılabileceği fiyatı belirleyen bir de kullanım fiyatı söz konusudur.

Kripto opsiyonlarının; sözleşme süresi dolmadan herhangi bir zamanda işleme konulabilen Amerikan veya yalnızca süre dolduğunda işleme konan Avrupa olmak üzere iki çeşidi bulunur. Hangi opsiyon sözleşmesi çeşidinin yatırımcıya daha uygun olduğu, genellikle ne kadar risk alınabileceğine ve piyasanın gelecekteki yönü hakkındaki beklentilere bağlı olarak belirlenir.
Yatırımcılar, belli bir değer varlığının yükseleceği veya düşeceğine inanmalarına bağlı olarak alım ya da satım opsiyonunu tercih ederler.

“Call option” ya da “alım opsiyonu” vade dolmadan önce dayanak varlığı belirli bir fiyattan satın alma hakkı sunar. Piyasa yükseliş sürecindeyken alım opsiyonları karlı olsa da fiyat düşüşlerine karşı koruma sağlamaz.

“Put option” ya da “satım opsiyonu” ise, sözleşme sona erdiğinde anlaşılan fiyattan varlığı satma hakkı verir. Satım opsiyonları, değer varlığını erkenden yüksek fiyatla satma olanağı sunduğundan, piyasa düşüş sürecindeyken kar elde etmeyi sağlar. Yatırımcı, herhangi bir opsiyon sözleşmesini satın aldığında prim ödemek durumundadır. Opsiyon sözleşmesi, süre dolmadan önce kullanılmazsa söz konusu prim kaybedilir. Prim tutarı; yatırımcının sözleşmeyi ne kadar süre devam ettirdiğine, dayanak varlığın fiyatındaki oynaklığa ve varlığın cari fiyatına bağlı olarak değişiklik gösterir.

Kripto Opsiyon Piyasası Nasıl Çalışır?

Kriptoda opsiyon piyasasının nasıl çalıştığını anlamak için bir örnek üzerinden gitmek yerinde olacaktır.

300 dolar prim tutarı bulunan ve 90 gün içinde sona erecek, 3 bin dolardan Ethereum satın alma hakkı sunan bir alım opsiyonu aldığınızı düşünelim. En basit ifadeyle bu opsiyon, doksan gün içinde 3 bin dolardan Ethereum satın alma hakkı sunacak. Eğer Ethereum fiyatı 4 bin dolara yükselirse, sözleşme işleme konabilir ve bin dolarlık kazançtan 300 dolarlık prim çıkarılarak kar alınabilir.

Öte yandan, Ethereum fiyatı 3 bin doların altına düşerse, ödediğiniz 300 dolarlık primi kaybedersiniz, ancak beklediğiniz değerin daha aşağısından Ethereum satın almak zorunda olmadığınızdan maksimum zararınız 300 dolarlık prim ödemesi olacak.
Bunun yerine, 90 günlük Ethereum satım opsiyonu alındığını varsayalım. Prim tutarı yine 300 dolar ve işlem fiyatı da 3 bin dolar olsun. Bu kez Ethereum’u doksan gün içinde 3 bin dolardan satma olanağını elde etmiş olacaksınız. Eğer Ethereum fiyatı 4 bin dolara yükselirse, sözleşmeyi işleme koymayıp bin dolar zarara girmekten kurtulabilirsiniz. Bunun yerine opsiyon sözleşmesinin süresinin dolmasını göze alır ve 300 dolarlık primi kaybedersiniz.

Ancak piyasada düşüş yaşanır ve Ethereum bin 500 dolara inerse, satım opsiyonunuz sayesinde Ethereum’u 3 bin dolardan elden çıkarabilir, kayıplarınızın tamamını karşılayabilirsiniz.

Kripto Paralarda Vadeli İşlem Nedir?

Kripto paralarda vadeli işlemler, tıpkı opsiyon sözleşmeleri gibi gerçek anlamda kripto varlık satın almaya gerek kalmadan işlem yapma olanağı sunar. Vadeli işlemler de emtia, hisse senedi veya kripto para gibi temel bir varlığa dayanır ve değerini de bu varlıklardan alır.

Opsiyonlardan farklı olarak muhataplar arasında vadeli işlem sözleşmesi oluşturulduğunda, bitiş tarihi itibarıyla ilgili varlığın alınması veya satılması zorunludur. Dolayısıyla vadeli işlem sözleşmeleri, yapıları gereği alım satım opsiyonlarından daha riskli görülür.

Vadeli işlemler yatırımcıya satın alma veya satma zorunluluğu yükler. Bu sebeple opsiyonlarla karşılaştırıldığında daha riskli şekilde işler. Öte yandan vadeli işlem sözleşmesi için önceden prim veya ücret ödemek gerekmez. Böylece önceden para yüklemeden kar elde etmek mümkündür.

Opsiyon Sözleşmesi Nedir?

Opsiyon sözleşmesi, kişinin bir varlığı daha önceden belirlenmiş bir fiyat üzerinden, belirli bir tarihte ya da bu tarihten önce alım satım hakkına sahip olmasını sağlayan bir anlaşmadır. Opsiyon sözleşmeleri, vadeli işlem sözleşmelerine benzer fakat ondan bir noktada ayrılır. Sözleşmeleri alan kullanıcılar, pozisyonlarını uygulamaya koymak zorunda değildir.

Opsiyon sözleşmeleri genellikle hali hazırdaki pozisyonlardaki riski dengelemek ve spekülatif ticaret için kullanılır. Ayrıca borsa hisseleri ve kripto paralar da dahil olmak üzere farklı birçok çeşit varlık için kullanılabilirler.

Opsiyon Sözleşmesi Türleri

Alım opsiyonu ve satım opsiyonu olmak üzere iki tür opsiyon sözleşmesi bulunmaktadır.

Alım opsiyonu: Sözleşmeyi alan tarafa belli bir vadeye kadar veya vadede, belirli bir miktarda varlığı yine “belirli” bir kullanım fiyatından alma hakkı verir. Alım opsiyonu alıcısının beklentisi yatırım yapılan varlığın fiyatının gelecekte yükselmesidir. Satıcının beklentisi ise fiyatın düşmesi yönündedir.

Satım opsiyonu: Sözleşmeyi alan tarafa belli bir vadeye kadar, belirli bir miktarda varlığı yine “belirli” bir fiyattan satma imkanı verir. Satım opsiyonu alıcısının beklentisi, yatırım yapılan varlığın fiyatının gelecekte düşmesidir. Her iki opsiyon türünde de işlemin gerçekleştiği tarihte prim borçları uzun pozisyon sahibinin hesabından tahsil edilirken, kısa pozisyon sahibinin prim alacağı, hesabına işlemin gerçekleştiği tarihin bir gün sonrasında yatırılır. Prim fiyatı piyasadaki arz-talebe göre belirlenir ve hak kullanılsın ya da kullanılmasın prim bedeli geri alınmaz.

Opsiyon Tipleri

Vadelerine göre opsiyonlar Avrupa ve Amerikan tipi olmak üzere ikiye ayrılır.

1. Amerikan tipi opsiyonlar vadeden önce herhangi bir tarihte opsiyon alıcısı tarafından kullanılabilirler.
2. Avrupa tipi opsiyonlar ise yalnızca vadesinde kullanılabilirler.

Opsiyon Sözleşmesinin Temel Kavramları

Kullanım Fiyatı (Strike Price): Sözleşmeye konu olan varlığın üzerinde anlaşılan ileri tarihteki alım veya satım fiyatıdır.

Opsiyon Primi (Option Premium): Alma veya satma hakkı için ödenen bedeldir. Bir diğer deyişle, sözleşmesi yapılan varlığın üzerinde anlaşılan ileri tarihteki alım veya satım hakkının fiyatıdır.

Uzun (Long) Taraf: Opsiyon sözleşmesini alan taraftır. Organize opsiyon piyasalarında uzun taraf, prim ödeme dışında herhangi bir yükümlülüğü bulunmadığından risk taşımaz.

Kısa (Short) Taraf: Opsiyon sözleşmesini satan taraftır. Organize opsiyon piyasalarında kısa taraf vadeye kadar veya vade tarihi için alma veya satma yükümlülüğü altına girdiğinden risk taşır, bu nedenle kısa taraftan teminat talep edilir.

Opsiyon Sözleşmesi Avantajları ve Dezavantajları

Opsiyon piyasasında sözleşmelerin avantajları olduğu kadar aynı zamanda birtakım dezavantajları da bulunmaktadır.

Sözleşmelerin avantajları şunlardır:

• Piyasa risklerine karşı hedge etmek için kullanışlıdır.
• Spekülatif ticarette daha fazla esneklik sağlar.
• Kendine has risk/ödül yapılarına sahip farklı kombinasyonlara ve alım satım stratejilerine izin verir.
• Tüm ayı, boğa ya da yatay yönlü piyasa trendlerinden kar etme potansiyeli bulunur.
• Pozisyonlara girerken masrafları düşürmek için kullanılabilir.
• Birden fazla alım satımın aynı anda yapılmasına olanak sağlar.

Opsiyon sözleşmesinin dezavantajları şunlardır:

• Çalışma mekanizmaları ve prim hesaplamalarını anlamak her zaman kolay olmaz.
• Özellikle yazıcılar (satıcılar) için yüksek risk içerir.
• Geleneksel alternatiflere kıyasla daha karmaşık ticaret stratejileridir.
• Opsiyon piyasaları sıklıkla düşük likiditeden muzdariptir, bu da onları çoğu yatırımcı için daha az ilgi çekici hale getirir.
• Opsiyon sözleşmelerinin prim değerlerinin dalgalanması yüksektir ve primler vade yaklaştıkça düşme eğilimi gösterir.

Opsiyon ve Vadeli Sözleşme Arasındaki Farklar

Opsiyon ve vadeli sözleşmelerin ikisi de türev araçlardır ve bu nedenle bazı ortak kullanım alanlarına sahiptir. Fakat benzerliklerine rağmen, ikisinin uygulanma mekanizmalarının arasında temel bir fark vardır.

Opsiyonların aksine, vadeli sözleşmeler vade tarihine gelindiğinde her zaman uygulamaya konur. Yani, kontrat sahipleri dayanak varlığı almak ya da satmakla (ya da denk gelecek miktarda nakit parayı ödemekle) yasal olarak yükümlüdür. Bunun aksine opsiyonların uygulanmaya konması sözleşme sahibinin kararına bağlıdır. Eğer bir sözleşme sahibi (alıcı) opsiyonu uygulamaya koyarsa, sözleşme yazıcısı (satıcı) dayanak varlığı alıp satmakla yükümlüdür.