Proof of Reserve (PoR) kripto para borsalarının veya şirketlerinin, bünyesinde bulundurduğu rezervlerini halka açık bir şekilde tamamen şeffaf olarak onaya açmasıdır. Rezerv ispatı demek olan PoR ile şirketler/borsalar, sahip olduklarını iddia ettikleri kripto varlık rezervlerini açıkça beyan etmiş ve denetime sunmuş olurlar.
Proof of Reserve (PoR) Nedir?
Türkçe karşılığı “rezerv kanıtı” olan Proof of Reserve kripto borsalarının, kullanıcılarına ait fonları nasıl ve nerede bulundurduklarını şeffaf bir biçimde göstermelerini sağlayan bir denetim mekanizmasıdır. PoR kısaltılmış adıyla da bilinen Proof of Reserve özellikle son yıllarda yaşanan kripto para borsası çöküşlerinden sonra tekrar gündeme gelmiş ve önem kazanmıştır.
Rezerv kanıtı ile; kripto saklama kuruluşlarının, borsaların ve kredi kuruluşlarının, müşteri fonlarını riske atan gizli finansal işlemlere girmemesi sağlanır. Ayrıca Proof of Reserve bir kripto borç verenin elinde tuttuğu teminattan daha fazla ödünç verme işlemini gerçekleştirmemesini sağlar, böylelikle herhangi bir problem durumunda borç verenler tam olarak tazmin edilebilir.
Rezerv kanıtı, bir kripto borsasının;
- Gizliden gizliye iflas etmediğini kanıtlar.
- Coinlerinizin gizlice geri ödeyemeyecek üçüncü partilerin eline geçmediğini kanıtlar.
- Sizi fonlarınızın ve varlıklarınızın sahibi kılar, böylece istediğiniz zaman çekim işlemi gerçekleştirebilirsiniz.
Proof of Rezerve Nasıl Çalışır?
“Merkle Tree” Proof of Reserve sisteminin çalışmasını sağlar. Aynı zamanda rezervdeki varlıkların doğrulanması için kriptografi olarak güvenli bir yöntem sağlar. Has tabanlı bir veri yapısı olarak, en küçük değişikliğe karşı aşırı duyarlıdır ve bu sayede veri sahtekarlığını ve manipülasyonunu önlemek için kullanılabilir.
Örneğin; bir borsa gerçekte 12 milyar dolar rezervi varken 12 milyar 1 dolar rezervi olduğunu göstermek için kayıtlarla oynamaya çalışırsa, hash tamamen değişir.
Bağımsız üçüncü taraflar tarafından yürütülen PoR sisteminin çalışma şekli aşama aşama şu şekildedir:
- Bağımsız denetçi ilk olarak bir kripto borsasında tutulan tüm kullanıcı bakiyelerinin anlık görüntüsünü alır ve bunu bir Merkle Tree şeklinde düzenler.
- Bu devasa veri seti kriptografik bir hash fonksiyonundan geçirilir; bu fonksiyon, verileri karıştıran ve 64 karakterlik tek bir dize olarak ortaya çıkaran bir bilgisayar algoritmasıdır.
- Denetçi, borsanın sahip olduğu toplam bakiyeleri gösteren dijital imzalarını toplar ve Merkle Tree üzerinde temsil edilen kullanıcı bakiyeleriyle eşleştiğini doğrular. Bu, tüm kullanıcı varlıklarının ve dolayısıyla tüm kullanıcıların alım satım fonlarının borsanın rezervinde tutulduğunu gösterir.
- Kullanıcı daha sonra benzersiz bir kayıt kimliği kullanarak ve bunu Merkle kökü ile karşılaştırarak varlıklarının Rezerv Kanıtı denetiminde hesaba katıldığını doğrulayabilir.
- Varlık bakiyesinde herhangi bir değişiklik veya yanlış bakiye hesabı olursa, ağaçta Merkle köküne kadar basamaklanan ve değeri tamamen değiştiren bir sonuç ortaya çıkacaktır.
Rezerv Kanıtı Yatırımcıyı Korur mu?
Mevcut durumda merkezi borsalar ve borç verenler gibi diğer CeFi kripto platformları, varlık verilerini özel, tescilli veritabanlarında muhafaza etmektedirler. Dolayısıyla kullanıcı fonlarının güvenliğini iddia etseler de bu iddiaların doğrulanması zordur.
PoR ile yatırımcılar yalnızca borsa sözüne güvenmekle kalmaz, aynı zamanda bu iddiaların güvencesine de sahip olmuş olur. Dolayısıyla rezerv kanıtı yatırımcıyı büyük oranda korur, diyebiliriz.
Borsaların Rezerv Kanıtlarına Nereden Bakılır?
Kriptoda rezerv kanıtı FTX krizinin ardından ayrı bir önem kazanmış durumda. Yatırımcılar, işlem yaptıkları borsanın şeffaf bir şekilde rezerv kanıtı paylaşmasını talep etmeye başladı. Borsalar da bu konudaki politikalarını geliştirme kararı aldı.
Esasında Alameda’nın sızan bilançosu ve sonrasında yaşanan FTX borsasının iflası, kripto para piyasasını daha şeffaf olma yoluna itti. Bu kapsamda rezerv kanıtlarını paylaşan ilk borsa Binance oldu. Geçtiğimiz aylarda blockchain analiz şirketi Nansen, Twitter hesabı üzerinden borsaların rezerv kanıtlarını paylaştı. Varlıkları hesaplanan borsalar arasında Binance, Crypto.com, OKX, KuCoin, Bitfinex, Huobi ve Deribit yer aldı.
Borsaların rezerv kanıtlarına kendi websitelerinden ve bu verileri sunan CoinGecko, CoinMarketCap gibi yerlerden bakılabiliyor.
Bu makale yatırım tavsiyesi veya önerisi içermemektedir. Her yatırım ve alım satım hareketi risk içerir ve okuyucular karar verirken kendi araştırmalarını yapmalıdır.
