Rollup, blokzincir ağlarının ölçeklenebilirliğini artırmak için geliştirilen bir katman-2 çözümüdür. Ana blokzincir (örneğin Ethereum) üzerindeki işlem yükünü azaltmak amacıyla, işlemlerin bir kısmını zincir dışı (off-chain) işleyerek toplu halde ana zincire kaydeder. Bu ölçekleme çözümü, çok sayıda işlemi bir araya toplar ve bu işlemleri sıkıştırılmış bir veri seti olarak ana zincire gönderir. Bu, işlem maliyetlerini (gas ücretlerini) düşürür, ağ tıkanıklığını azaltır ve işlem hızını artırırken, ana zincirin güvenliğinden faydalanmaya devam eder.
Blokzincir ekosisteminde rollup’lar, özellikle yüksek işlem hacmi olan projeler için büyük avantaj sağlar. Kullanıcılar bu teknolojiyi kullanarak daha hızlı, daha ucuz ve ölçeklenebilir işlemler gerçekleştirebilirler. Bu özellikleriyle ölçeklenebilirlik çözümleri, Ethereum gibi popüler blokzincir ağlarında sıkça kullanılmaya başlanmıştır.
Rollup çeşitleri nelerdir?
Söz konusu çözümler, blokzincir ağlarının ölçeklenebilirliğini artırmak için kullanılan katman-2 çözümleridir ve temel olarak iki ana türe ayrılır: Optimistic Rollup ve ZK-Rollup. Aşağıda bu çeşitler iki paragrafta açıklanmıştır:
1. Optimistic Rollup
Optimistic Rollup, işlemlerin doğruluğunu varsayan ve yalnızca bir itiraz (challenge) durumunda kontrol eden bir çözüm türüdür. İşlemler, zincir dışı işlenir ve sıkıştırılmış bir veri seti olarak ana zincire kaydedilir. Eğer bir işlem hatalıysa, belirli bir itiraz süresi içinde (genellikle 7 gün) bu durum tespit edilip düzeltilir. Bu yöntem, düşük hesaplama maliyeti ve yüksek işlem hacmi sağlar, bu da özellikle DeFi ve NFT gibi uygulamalarda popülerdir. Örneğin, Arbitrum ve Optimism, Optimistic söz konusu çözümleri kullanan önde gelen protokollerdir. Ancak, itiraz süresi nedeniyle para çekme işlemleri gecikebilir ve bu, kullanıcı deneyimini etkileyebilir.
Bu tür çözümler, zincir dışı işlemlerin doğruluğunu varsayarak çalışır. Yani, işlemler zincir dışında toplanır ve zincire gönderilirken doğru olduğu kabul edilir. Ancak yanlışlık durumunda kullanıcılar, belirli bir süre içinde itiraz edebilir. Böylece güvenlik ve merkeziyetsizlik korunur.
2. ZK-Rollup (Zero-Knowledge Rollup)
ZK-Rollup, işlemlerin doğruluğunu sıfır bilgi ispatları (zero-knowledge proofs) ile matematiksel olarak garanti eden bir çözüm türüdür. İşlemler zincir dışı işlendikten sonra, bir kriptografik ispat (örneğin ZK-SNARK veya ZK-STARK) ile ana zincire gönderilir, bu da yüksek güvenlik sağlar. ZK-Rollup’lar, hızlı işlem kesinliği ve düşük itiraz süresi ile öne çıkar, ancak ispat oluşturma süreci daha fazla hesaplama gücü gerektirir, bu da maliyeti artırabilir. StarkNet ve zkSync gibi protokoller bu teknolojiyi kullanır. ZK-Rollup’lar, özellikle gizlilik ve yüksek güvenlik gerektiren uygulamalar için uygundur, ancak karmaşıklığı nedeniyle geliştirme süreci daha zordur.
Bu tür ölçekenebilirlik çözümleri, işlemleri zincir dışında işler ve zincire sadece kriptografik bir kanıt (zero-knowledge proof) ekler. Bu kanıt, işlemlerin geçerli olduğunu doğrular. ZK-Rollup’lar genellikle daha hızlı onay süreleri ve daha fazla gizlilik sunar.
Bu makale yatırım tavsiyesi veya önerisi içermemektedir. Her yatırım ve alım satım hareketi risk içerir ve okuyucular karar verirken kendi araştırmalarını yapmalıdır.
