DeFi Nedir? Merkeziyetsiz Finans Hakkında Rehber

Merkezsiz finansın kısaltması olan DeFi, hakkında oldukça detaylı bir rehber hazırladık. DeFi ne işe yarar içeriğimizi inceleyebilirsiniz.

Merkezi olmayan (Decentralized) ve finans (Finance) kelimelerinin kısaltması olarak karşımıza çıkan “DeFi”, adından da anlaşılacağı gibi herhangi bir merkeze bağlı olmayan ve herhangi bir otoriteye ihtiyaç duymayan, Blockchain ağları üzerine inşa edilmiş finansal sisteme verilen addır.

Merkezsiz finans, geleneksel finansal sisteme karşın hızla büyüyen bir alternatif olarak karşımıza çıkıyor. Blockchain ve kripto para odaklı merkezsiz finans, dünyanın dört bir yanındaki insanlara yeni finansal fırsatlara erişim imkanı sunuyor.

“Merkeziyetsiz Finans” kavramını daha detaylı olarak ele alırsak; herkesin kullanımına açık, açık kaynaklı, izne dayalı olmayan, bir otorite tarafından yönetilmeyen ve şeffaflık ilkesi üzerine kurulmuş bir ekosistem olarak adlandırabiliriz.

DeFi Nedir?

DeFi, Decentralized Finance’in kısaltmasıdır ve merkeziyetsiz finans anlamına gelir. Geleneksel finansal sistemlerin aksine DeFi, bankalar veya diğer finansal kurumlar gibi merkezi yapılar olmadan finansal işlemleri gerçekleştirmeyi amaçlar. Bunun yerine, akıllı sözleşmeler ve blockchain teknolojisi kullanılarak işlemler gerçekleştirilir. Ethereum gibi blockchain ağları üzerine inşa edilen uygulamaları sayesinde kullanıcılar, krediler alıp verebilir, faiz kazanabilir, varlıklarını takas edebilir ve bir dizi finansal işlemi güvenli ve şeffaf bir şekilde yapabilirler.

DeFi Hangi Amaçla Ortaya Çıkmıştır?

DeFi (Decentralized Finance), birkaç temel amaçla ortaya çıkmıştır. Bu amaçlar, geleneksel finansal sistemlerin sınırlamalarını ve eksikliklerini gidermek ve finansal hizmetleri daha erişilebilir, şeffaf, güvenli ve verimli hale getirmek üzerine odaklanır. İşte DeFi’nin ortaya çıkışındaki temel amaçlar:

1. Erişilebilirlik ve Kapsayıcılık: DeFi, finansal hizmetlere erişimdeki engelleri azaltmayı hedefler. Dünya çapında milyarlarca insanın banka hesabı yok veya geleneksel finansal hizmetlere erişimi sınırlı. DeFi, internete erişimi olan herkesin finansal hizmetlere erişebilmesi için bir platform sunar.
2. Merkeziyetsizlik: DeFi, finansal işlemleri merkezi aracılar olmadan gerçekleştirme imkanı sağlar. Bu, kullanıcıların finansal işlemler üzerinde daha fazla kontrol sahibi olmalarını ve aracıların maliyetlerinden ve kısıtlamalarından kaçınmalarını sağlar.
3. Şeffaflık ve Güven: Blockchain teknolojisi üzerine inşa edilen DeFi uygulamaları, işlemlerin doğrulanabilir ve değiştirilemez bir kaydını sunar. Bu, sistem içinde daha fazla şeffaflık ve kullanıcılar arasında güven oluşturur.
4. Finansal İnovasyon ve Esneklik: DeFi, finansal ürünlerin ve hizmetlerin yenilikçi tasarımına olanak tanır. Kullanıcılar, özelleştirilmiş finansal hizmetler oluşturabilir ve yeni tür finansal araçlar geliştirebilirler.
5. Daha Düşük Maliyetler: Aracı kurumların ortadan kalkması, işlem maliyetlerini önemli ölçüde azaltabilir. Bu, özellikle uluslararası para transferleri ve diğer finansal işlemler için geçerlidir.

DeFi Sistemleri Nasıl çalışıyor?

DeFi sistemleri, blockchain teknolojisi ve akıllı sözleşmeler kullanarak çalışır. Temelde, bir DeFi sistemi, merkezi bir aracı olmadan kullanıcıların birbirleriyle doğrudan finansal işlemler yapmasını sağlayan bir dizi akıllı sözleşme ve protokolden oluşur. Kullanıcılar, kripto para cüzdanları aracılığıyla bu sistemlere erişir ve işlemlerini gerçekleştirirler.

Bir kullanıcı, örneğin, DeFi borç verme platformuna kripto para yatırarak başlar. Akıllı sözleşmeler, kullanıcının varlıklarını kilitleyerek faiz kazanmasını veya başkalarına kredi olarak verilmesini sağlar. Kullanıcılar ayrıca, merkeziyetsiz borsalarda (DEX’ler) doğrudan diğer kullanıcılarla token takası yapabilir, türev ürünler üzerinde spekülasyon yapabilir veya varlıklarını yönetmek için diğer finansal araçlara erişebilir.

Her işlem, blockchain üzerine kaydedilir, bu da işlemlerin şeffaf, değiştirilemez ve güvenli olduğu anlamına gelir. Akıllı sözleşmeler, belirlenen koşullar karşılandığında otomatik olarak işlemi gerçekleştirir, böylece işlemler hızlı ve aracı gerektirmeden tamamlanır. DeFi’nin bu otonom yapısı, geleneksel finansal sistemlerin karşılaştığı birçok kısıtlama ve maliyeti ortadan kaldırırken, aynı zamanda kullanıcıların finansal işlemleri üzerinde daha fazla kontrol ve esneklik sunar.

DeFi’ın Gelişimi

DeFi’ı bir proje olarak kabul etmek yerine bir konsept olarak tanımlamak çok daha doğru olacaktır. 2018 yılının başlarında MakerDAO’nun (Merkezi Olmayan Özerk Kuruluş) popülerleşmesi ile birlikte, ortaya çıkan bir sistemdir. İlk olarak farklı isimler ile adlandırılan bu konsept, daha sonrasında ise merkeziyetsiz Blockchain sistemi üzerine çalışan şirketlerin bir araya gelmesiyle “DeFi” adını almıştır. Türkçe’ye ise “Merkeziyetsiz Finans” adıyla geçmiştir.

Geleneksel finans ile karşılaştırıldığında, DeFi aracıları ortadan kaldırarak getiri potansiyelini artırır. Ayrıca geleneksel finansal hizmetlere erişimde sorun çeken insanlar, merkezsiz finans aracılığıyla bu hizmetlerden kolaylıkla yararlanabilir. Merkezsiz finans büyük ölçüde otonomdur, sansüre dayanıklıdır ve internet bağlantısı olan herkes tarafından erişilebilir. Aynı zamanda şeffaftır ve size kendi varlıklarınız üzerinde kanıtlanabilir bir sahiplik sağlayabilir yani başka bir ifadeyle size “kendi bankanız olma” şansını tanır.

Neden Merkeziyetsiz Finans?

Kripto paralar geleneksel finansa tepki olarak, paranın kontrolünü tekrar sahibine vermek üzere ortaya çıktı. Bununla birlikte DeFi’ın tek amacı kullanıcılarına özgürlük sunmak değil, bir yandan da geleneksel finans sistemine erişim sağlayamayan, ulaşmakta güçlük çeken her bir kullanıcıya hizmet götürmektir.

Bazı kişilerin aklına halen bankacılık sistemine ulaşamayan kullanıcı mı kaldı sorusu gelebilir. Ancak dünya üzerinde 1.7 milyar kişi bankasız (unbanked) olarak tanımlanıyor, yani geleneksel bankacılık sistemine ulaşamıyor ve bununla birlikte geleneksel sistem bu sorunun çözümü için uğraşmıyor. Bu sebepten dolayı sadece merkeziyetsiz olması açısından değil, herkese ulaşma arzusu ile de ön plana çıkıyor.

DeFi’ın Avantajları Nelerdir?

• İnsan hatası ve kötü yönetime güle güle: Merkez bankalarının ve üçüncü taraf aracıların (TPE’ler) kötü yönetilmesinden dolayı finansal krizler yaşandığından daha önce bahsetmiştik. Ancak akıllı sözleşmeler sayesinde, insan hataları eğer kodlar yanlış yazılmadıysa sürecin dışına itiliyor.
  
• Hızlı ve kalıcı erişim: Geleneksel finansal sistemde, kredi almanız gerekiyorsa, bankaya gitmeniz gerekir ve bazen kredi çekmek çok uzun sürebilir. Ancak DeFi ile gecenin ortasında bile tek bir tıklama ile kredi çekebilirsiniz. İnternet bağlantınız olduğu sürece protokollere her yerden ve her zaman erişebilirsiniz.
• Daha sağlıklı bir sistem: Covid-19, geleneksel finansal sistemlerin (CeFi) küresel şoklara karşı çok savunmasız olduğunu göstermiştir. Bunun nedeni, merkezi finansal sistemlerin bireyler arasındaki fiziksel temasa dayanmasıdır. COVID-19, 2008 mali krizinden üç kat daha kötü bir ekonomik şoka neden oldu. Ekonomist Nariman Behravesh’a göre merkezsiz finans ile bu zarar minimuma indirgenebilir.
• İzinsiz işlemler: Geleneksel finansal sistemde, hemen hemen her türlü finansal işlemi yürütmek için bir aracıdan izin almanız gerekir. Hesabınızdan bir lira çekmek için bile banka onayını beklemelisiniz, bu arada kullanıcılar, kimseden izin almak zorunda kalmadan finansal işlemlerini gerçekleştirebilir. 

DeFi aracılığı ile kredi kullanma

DeFi’ın bir diğer avantajı ise kredilendirme sistemi. Geleneksel bankacılık sisteminde kredi alabilmek için birçok farklı doğrulamadan ve onaydan geçmek gerekiyor. Bazı kişiler için ise bu şartlar oldukça ağır ve yerine getirilmesi imkansız hâl alıyor. Özellikle “unbanked” olarak tanımlanan, yani geleneksel bankacılık sisteminin koymuş olduğu yaş, vatandaşlık ya da bunun gibi çözümü olmayan kriterleri sağlamayan kullanıcılar, DeFi sayesinde kredi kullanabiliyor.

Defi ekosistem olarak birçok farklı isteklere sahip kullanıcıları bir araya getiriyor. Bu kullanıcılar arasında kazanç elde etmek amacı ile borç vermek isteyen bir kesim ve diğer bir yandan da borç almak isteyen kesim yer alıyor. Bu sayede hiçbir prosedüre bağlı kalmadan DeFi üzerinden nakit çözümlere de ulaşabiliyorsunuz.

DeFi’ın Dezavantajları Nelerdir?

Gelişen teknoloji ile birlikte DeFi gibi finansal çözüm sunan sistemlere ilgi her geçen gün artıyor. Ancak yapılan araştırmalara göre, şu an için kripto para kullanıcı sayısı 4 Şubat itibariyle 68 milyon ile sınırlı. Yazının başında bahsettiğimiz 1.7 milyar “unbanked” kullanıcı düşünüldüğünde halen kripto topluluğun alacağı yol azımsanamayacak kadar çok.

Diğer bir yandan merkeziyetsiz finans ile birlikte, bazı sorunlar da artış gösteriyor. Bu sorunların başında ise; yasal olmayan yollar ile elde edilen paralar, kripto paralar ile yasa dışı ticaret, kara para aklama gibi ülkelerin ve birçok kullanıcının hoşuna gitmeyen durumlar gelmektedir. Bu tür sorunlar ülkeler için ciddi anlamda bir tehdit oluşturmakta ve bu yüzden bazı ülkeler kendi dijital paralarını çıkarmak için çalışmalar sürdürmektedir. Tabii ki kendi dijital paralarını çıkarmaları merkeziyetsiz finans kavramına ters düşmektedir zira bu durumda da yine bir otoriteye bağlı kalınmaktadır. Bu sebepten dolayı ülkelerin DeFi uygulamalarına karşı çıkmaları, ilerleyen zamanlarda da çok da anlamlı olmayacak gibi görünmektedir.

En Popüler DeFi Coin’leri

Merkezsiz finansla birlikte DeFi coin’leri de büyük bir popülariteye ulaştı. Rehberimizin bu kısmında en popüler DeFi coin’lerine kısaca değineceğiz. Öte yandan mutlaka bilmeniz gereken DeFi platformlarına ilişkin hazırlandığımız rehbere göz atabilirsiniz.

Maker (MKR): Maker, DAI stabil coin’leri bünyesinde çalışan Ethereum tabanlı bir kripto para birimi projesidir. Maker, LINK’in hemen ardından DeFi alanındaki en büyük ikinci projesi olarak gösteriliyor. Maker’ın amacı kullanıcılara stabil kripto para ve merkezsiz rezerv bankası hizmeti sunmaktır.

Aave (LEND): Ethereum ağında çalışan bir borç verme platformu olan Aave (LEND) en önemli merkezsiz finans (DeFi) platformlarından bir tanesi. Aave (LEND) aracılığıyla kullanıcılar, fonlarını borç vererek faiz getirisi elde edebilir.

Synthetix Network Token (SNX): Ethereum ağında geliştirilmiş bir diğer ERC-20 token’ı Synthetix Network Token (SNX), kullanıcılarının kripto paralarını kullanarak hisse senetleri, değerli metaller ve diğer Blockchain ağları arasında etkileşim kurmasına olanak sağlıyor.

Dai (DAI): Yukarıda da belirttiğimiz üzere DAI, USD destekli bir karşı desteklenen bir stabilcoin’dir. Bu nedenle, Dai ile al sat yaparak kâr etme olasılığı çok düşük. USDT, USDC ve BUSD gibi USD destekli popüler birkaç stabil kripto para birimi olmasına rağmen, DAI daha ölçeklenebilir ve esnek olacak şekilde tasarlanması nedeniyle ön plana çıkıyor. Yeterli  teminata sahip oldukları sürece herkes kendi DAI token’larını oluşturabilir.

Compound (COMP): Comp, Compound sisteminin yerel kripto para birimidir. Comp yatırımcıları Compound protokolündeki değişikliklerde ve güncellemelerde söz sahibi olurlar.

Chainlink (LINK): En popüler defi token’larından biri olan Chainlink (LINK) ödeme servisleri ve Blockchain ağları arasında köprü kurmayı hedefliyor. 2017 yılında kullanıma sunulan Chainlink’in (LINK) ERC-20 token’ı olduğunu da belirtmeden geçmeyelim.

Merkezsiz Finans (DeFi) hakkında sıkça sorulan sorular

Merkezsiz Finans (DeFi) ile para kazanmak mümkün mü?

Merkezsiz finans 2020 yılı merkezsiz finans protokollerinin patlama yaşayarak büyük bir popülerliğe ulaştığı yıl oldu. Birçok defi token’ı %10.000’lere varan yükselişler yaşadı. Ayrıca yatırımcılar, DeFi protokollerine kilitledikleri fonlar aracılığıya devasa kazançlar elde etti.

Yukarıda da belirttiğimiz üzere Ethereum tabanlı kredi platformlarına borç vererek bunun karşılığında faiz geliri yani pasif gelir kazanmanız mümkün. Yield farming ise daha büyük bir getiri potansiyeline sahip olsa da yatırımcıların yield farming yaparken aldığı risk daha yüksek. Yatırımcıların fonlarını diğer kullanıcılara borç vererek pasif gelir elde etmesine yield farming adı veriliyor.

Merkezsiz Finans’a (DeFi)’ye yatırım yapmak tamamen güvenli midir?

Bu soruya hayır cevabını vereceğiz. Zira şu anda DeFi protokolleri oldukça riskli. Merkezsiz finans (DeFi) protokollerine yatırım yapanlar aldıkları büyük risklerin karşılığında büyük kazançlar elde edeceklerine inanıyorlar. Öte yandan her geçen gün yeni bir DeFi protokolü geliştiriliyor ve iyi projeleri kötülerden ayırmak oldukça zor.

DeFi platformlarının popülaritesinin önemli ölçüde arttığı 2020 yılında YAM gibi birçok DeFi protokolü çöktü ve piyasa kapitalizasyonunu sadece dakikalar içerisinde 60 milyon dolardan 0’a geriledi. Hotdog ve Pizza gibi diğer DeFi projeleri de aynı kaderle karşı karşıya kaldı ve birçok yatırımcı çok büyük miktarlarda para kaybetti.

Eğer DeFi protokollerine yatırım yapmak isterseniz projeleri detaylı bir şekilde incelemenizi öneririz. Protokollerin testlerinin yapılıp yapılmadığına ve eğer denetimi yapıldıysa denetim raporlarını okumanızı öneririz.

Merkezsiz Finans (DeFi) ne zaman yaygınlaşacak?

Her geçen gün giderek daha fazla insan merkezsiz finans (DeFi) ile tanışıyor. Birçok insan merkezsiz finans protokolleri, gelecekte finans dünyasını şekillendireceğe benziyor. Öyle ki bazı DeFi projeleri, geleneksel bankacılık hizmetlerinden yoksun olan kişilerin Robinhood’u olarak görülüyor.

Ancak bu yeni finansal teknoloji, henüz daha deneysel ve ölçeklenebilirlik ve güvenlik konusunda çok ciddi endişeler var. Geliştiriciler bu sorunları çözmek üzere çalışmalarını sürdürüyor. Özellikle Ethereum 2.0 ile birlikte ölçeklenebilirlik sorunlarının büyük ölçüde çözülmesi bekleniyor.

Ethereum 2.0 DeFi’yi nasıl Etkileyecek?

Ethereum 2.0 merkezsiz finansın (DeFi) tüm sorunlarına bir çözüm getirmiyor. Ancak Ethereum 2.0 bu amaçla atılan ilk adım. Raiden ve TrueBit gibi diğer protokoller de Ethereum’un ölçeklenebilirlik sorunlarının üstesinden gelmek için çalışmalar sürdürüyor. Bu çözümler başarıya ulaşırsa Ethereum ağındaki DeFi protokolleri deneysel olmaktan çıkarak gerçek ürünler olarak karşımıza çıkma ve hatta ana akımda benimsenme potansiyeli de bir hayli yükselecektir.

En iyi 5 DeFi coin’i

Piyasa değerlerine, popülerliklerine ve genel performanslarına göre en iyi DeFi coinleri sizler için derledik.

1. RenQ Finans (RENQ)

RenQ Finance (RENQ), finansal hizmetlere merkezi olmayan, şeffaf ve güvenli bir alternatif sunarak geleneksel finans endüstrisinde devrim yaratmayı amaçlayan bir DeFi platformudur. Ethereum blokzinciri üzerine inşa edilmiştir ve merkezi olmayan bir borsa (DEX), likidite havuzları ve staking dahil olmak üzere bir dizi DeFi hizmeti sunar.

2. Uniswap (UNI)

Ethereum blokzincirini kullanan merkezi olmayan bir borsadır. Kullanıcıların bir aracıya ihtiyaç duymadan ERC-20 token’larını alıp satmalarına olanak tanır. Uniswap, kullanıcıların platforma likidite sağlamasına ve karşılığında ücret kazanmasına olanak tanıyan otomatik bir piyasa yapıcı (AMM) sistemi kullanır.

UNI, Uniswap platformunun yerel kripto para birimidir ve yönetişim ve likidite madenciliği için kullanılır. Ayrıca DeFi coinleri arasında önemli bir yere sahiptir.

3. Aave (AAVE)

Kullanıcılar, merkezi olmayan borç verme ağı Aave aracılığıyla geleneksel bir finansal aracının yardımı olmadan blokzincir üzerinde borç verebilir ve borç alabilir. AAVE, Aave platformunun yerel tokenidir ve yönetişim, staking ve ücret indirimi için kullanılır.

4. Chainlink (LINK)

Chainlink (LINK), çeşitli blokzincir ağlarındaki akıllı sözleşmelere güvenli ve güvenilir veri beslemesi sağlamayı amaçlayan merkezi olmayan bir kehanet ağıdır. Platform, API’ler, IoT cihazları ve diğer blokzincirleri dahil olmak üzere çeşitli kaynaklardan veri sağlayan ve bunları güvenli bir şekilde akıllı sözleşmelere ileten merkezi olmayan düğümlerden oluşan bir ağ kullanır.

Chainlink’in akıllı sözleşmelere gerçek dünya verileri sağlamaya yönelik benzersiz yaklaşımı, DeFi endüstrisinde yaygın olarak benimsenmesine yol açtı.

5. Lido DAO (LDO)

Merkezi olmayan özerk bir kuruluş olan Lido DAO (LDO) tarafından Ethereum 2.0 için bir staking seçeneği sunulmaktadır. Platform, kullanıcıların Ethereum (ETH) varlıklarını Ethereum 2.0 ağında stake etmelerine ve düğüm altyapılarını sürdürmek zorunda kalmadan ödüller kazanmalarına olanak tanır.

Lido DAO, staking’i daha geniş kripto topluluğu için daha erişilebilir hale getirmeyi amaçlıyor ve kullanıcıların ağa katılmaları için güvenli ve güvenilir bir yol sağlıyor.

Merkezsiz Finans (DeFi) hangi soruna çözüm getiriyor?

Şu anda dünyanın dört bir yanında yaklaşık 1.7 milyar insanın geleneksel finansal hizmetlerden yararlanamadığı belirtiliyor, merkezsiz finans uygulamaları insanlara kendi bankaları olma fırsatını sunarak engelleri aşmayı hedefliyor.

Merkezsiz finans uygulamaları hiçbir şekilde aracıya ihtiyaç duymaz, taraflar arasındaki olası anlaşmazlık durumunda nihai kararı kodlar verir. Aracıların ortadan kaldırılmasıyla maliyetler de azaltılmış olur.

Merkezsiz Finans’ın (DeFi) kullanım alanları neler?

Merkezsiz finans ile borç alma ve borç verme platformları, finansal hizmetler uygulamaları, merkezsiz piyasalar geliştirilebilir. Şu anda hali hazırda geliştirilen birçok uygulama bu alanlarda hizmet veriyor. Geleneksel finansal sisteme çok iyi bir alternatif olacağı düşünülen merkezsiz finans uygulamaları ile kullanıcılar sahip oldukları varlıkları tokenize edebilir.

Merkezsiz Finans (DeFi) ile ilgili en son gelişmeleri nasıl takip edebilirim?

Söz konusu kripto paralar olunca günlük haberlerin, yaklaşan etkinliklerin ve sıcak gelişmelerin takibi çok önemli. Merkezsiz Finans (DeFi) haberleri, sıcak gelişmeleri, yaklaşan etkinlikleri ve çok daha fazlasını Coinkolik.com’dan takip edebilirsiniz.